Zelfdodingen schrikken Suriname op

PARAMARIBO - Aan de voet van de Bosjebrug staat een bord dat smeekt: 'Er is een crisis hulplijn voor jou. Niet springen! Er is hulp! Bel 114'. 28 jaar oud was hij. Bekend als zanger in het Surinaamse district Brokopondo, honderd kilometer ten zuiden van hoofdstad Paramaribo. Drugsverslaafd en depressief. Begin januari slikte Boiman Mawie een handvol xtc-tabletten, om daarna een fles van het verdelgingsmiddel Gramoxone op te drinken. Geen pijnloze dood: het goedje brandt langzaam de ingewanden weg. "Bij twee eerdere pogingen konden we hem nog redden. De familie heeft geprobeerd met hem te praten, maar blijkbaar hebben we het gevaar niet goed ingeschat.

De derde keer was hij dood", zegt parlementslid Diana Pokie, verkozen in Brokopondo - Mawie was haar neef. Pokie is niet de enige in het jungledistrict die recent een familielid op die manier kwijtraakte. Dit jaar pleegden al zes inwoners van het gebied, allen marrons, zelfmoord. Schrikbarend veel voor een streek die dubbel zo groot is als Noord-Holland, maar nog geen 15.000 inwoners telt. "Zelfmoord op deze schaal kenden we hier vroeger niet. We zagen het als iets wat alleen Hindostanen deden", vertelt Pokie.

Goud zoeken
Brokopondo (letterlijk: kapotte brug) staat niet meteen bekend als een gelukzalig district. Na de aanleg van een stuwmeer in de jaren zestig werden vijfduizend inwoners gedwongen te verhuizen naar transmigratiedorp Brownsweg. Officieel wonen er nog steeds vierduizend mensen, al lopen schattingen op tot tienduizend. Werkloosheid, criminaliteit en schoolverzuim zijn er hoog, net als het aandeel eenoudergezinnen en tienerzwangerschappen.

Gezondheidszorg is gebrekkig, de meeste mannen verdienen hun geld met goud zoeken. "Er zijn geen permanente artsen, laat staan psychologen. Op zelfdoding rust bovendien een enorm taboe. De gemeenschap is gesloten, mensen lossen hun problemen liever intern op dan dat ze erover praten", vervolgt Pokie. In het parlement pleitte ze voor gezinscoaches, om de vele alleenstaande moeders bij te staan. "Opvoeding is niet alleen zorgen voor voeding. We moeten onze jeugd leren gezond om te gaan met problemen."

Gramaxone
Het Surinaamse zelfdodingscijfer ligt al jaren hoog, naar verhouding met het inwoneraantal driemaal dat van Nederland. In 2011 pleegden 127 Surinamers zelfmoord, meer dan alle verkeersdoden en moorden samen - dat jaar overigens nog niemand in Brokopondo. Ondanks de recente gevallen in dat district is in Suriname toch nog steeds zeven op de tien slachtoffers Hindostaan, en komt de helft van de slachtoffers uit Paramaribo en omgeving.

Het merendeel, twee derde, slikt pesticiden, en dan vooral het in Europa verboden maar in Suriname volop verkrijgbare verdelgingsmiddel Gramoxone. Ook de zogenoemde Bosjebrug, die Paramaribo verbindt met Commewijne, staat voor Surinamers synoniem met zelfmoord. Sinds de opening in 2000 sprongen al 29 mensen hun dood tegemoet. Alleen al tussen 2006 en 2010 konden liefst 418 pogingen verijdeld worden. Telefooncellen aan beide zijden van de brug verbinden potentiële slachtoffers met een gratis hulplijn van de overheid.

Mind Console Centre
"Het is moeilijk te verklaren hoe het komt dat vooral Hindostanen overgaan tot suïcide, ook omdat daar in Suriname nog geen onderzoek naar is gedaan. Overal waar veel Hindostanen wonen, zijn ze oververtegenwoordigd in de statistieken. Maar de laatste jaren zien we inderdaad ook een stijging bij binnenlandbewoners. De urbanisatie van hun traditionele woongemeenschappen zou een verklaring kunnen zijn", vertelt arts Widya Punwasi.

Zij leidt in het zuiden van Paramaribo het preventiecentrum 'Mind Console Centre', dat in drie jaar tijd 160 mensen hielp. "Na jarenlang wachten op de overheid zijn we maar zelf begonnen. We helpen mensen met zelfmoordgedachten, onder meer via gesprekken, meditatie en medicatie. Daarnaast starten we dit jaar met nabestaandenzorg - een risicogroep - en een telefooncentrale die dag en nacht bereikbaar is", aldus Punwasi. Ze benadrukt dat ondanks de actuele aandacht voor Brokopondo eigenlijk het hele land achterloopt. "Zelfs op nationaal niveau is er geen preventieprogramma. De eerste stap zou zijn om mensen te leren dat hulp steeds mogelijk is. Het probleem moet ook bespreekbaar worden gemaakt. Suriname is klein, praten staat hier nog te vaak gelijk aan de vuile was buiten hangen. Laat staan over zelfdoding."